ایسنا/خراسان رضوی ، عضو پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی گفت: دستگاه‌های اجرایی استانی به بیش‌ برآورد آمار گردشگران استان خود می‌پردازند و تصور می‌کنند گردشگران به تنهایی محرک اصلی توسعه یک مقصد گردشگر پذیر است.

آرش قهرمان در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص چرایی بزرگنمایی آمار زائران و گردشگران اظهار کرد: یکی از دلایل این است که دستگاه‌های اجرایی استان‌ها و شهرستان‌ها در مسابقه‌ای نانوشته، به بیش برآورد آمار گردشگران استان یا شهرستان خود می‌پردازند و تصور می‌کنند تعداد گردشگران به تنهایی محرک اصلی توسعه و گردش مالی در یک مقصد گردشگرپذیر است.

وی اضافه کرد: توسعه گردشگری پایه در یک مقصد تابع ۵ متغیر است که صرفا یکی از آن‌ها تعداد گردشگران است و ۴ مورد دیگر شامل متوسط اقامت، قدرت خرید، سبک سفر و زمان سفر می‌شود.

قهرمان ادامه داد: به عبارت دیگر متوسط بالای اقامت، جذب گردشگران از دهک‌های برخوردار اقتصادی و قدرت خرید بالای آن‌ها، سبک سفر ِلذت جویانه که گردشگر را به خرید خدمات و سوغات سوق می دهد و سفر در ایام غیر پیک که باعث توزیع سفر در مقصد و ارائه خدمات با کیفیت بیشتر می‌شود، دیگر مولفه‌هایی هستند که به همراه تعداد گردشگران، توسعه گردشگری پایه را در یک مقصد رقم خواهند زد.

وی خاطرنشان کرد: البته این بزرگنمایی علت‌های دیگری نیز دارد و بزرگنمایی آمار گردشگر به ویژه در شهرهای مذهبی که خوشایند مسئولین رده بالاست و حمل بر تقید مذهبی بیشتر می‌شود یکی از آن‌ها است.

قهرمان عنوان کرد: همچنین بزرگنمایی ابزار مناسبی برای جذب اعتبار بیشتر است. البته به این واسطه برخی از نارسایی‌ها در خدمت‌رسانی به دلیل اعلام بالای گردشگر توجیه‌پذیر است و فعلا به آن نمی‌پردازیم.

یادداشت فرهیخت:

درباره ی عدم صحت یا تشکیک در آمار اعلامی مرتبط با زوار داخلی و غیرایرانی بارگاه منور رضوی، بارها مطالبی نگاشتیم. به عنوان مثال دو یادداشت فرهیخت زیر که اولی از زبان محمد رحیمی کارشناس گردشگری است و مطلب دوم درباره ی خبر منتشره از سوی ایسنا برگرفته از مصاحبه با بخشدار مرکزی چناران در باره ی آبشار اخلمد و آمار بازدید سالانه بیست میلیون!! گردشگر است. 

از آنجایی که این دو پست، مرتبط با آمار ساختگی یا به قول آرش قهرمان پژوهشگر جهاد دانشگاهی «بزرگنمایی» آمار زائران رضوی است، لذا شایسته دیدیم اینجا آن را باز نشر کنیم چراکه مفید فایده است. و اما متن کامل آن یادداشت فرهیخت در ذیل بازنشر می شود:

اول: آمارهای گردشگری مشهد صحیح نیست!

آیا متولیان گردشگری نقش خود را در فرهنگ میزبانی به خوبی ایفا می‌کنند؟

ایسنا/خراسان رضوی، یک کارشناس گردشگری گفت: سرمایه‌گذاری برای آموزش به شهروندان و کارکنان در زمینه گردشگری و میزبانی در مشهد وجود دارد، اما متاسفانه بودجه‌ای که برای این مسئله تصویب می‌شود آنگونه که بایسته و شایسته است در حوزه گردشگری هزینه نمی‌شود.

محمد رحیمی‌ خوش در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص نقش متولیان حوزه گردشگری در زمینه فرهنگ میزبانی، اظهار کرد: متولیان حوزه گردشگری مانند وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی، شهرداری‌ها، استانداری‌ها، فرمانداری‌ها، دانشگاه‌ها و به خصوص آستان قدس رضوی در مشهد است که در صنعت گردشگری تحت عنوان «سازو کارهای نهایی و سازمانی» از آن‌ها یاد می‌کنیم.

وی با بیان اینکه متولیان امر می‌توانند در دو بخش بسیار مهم سرمایه‌گذاری و سازوکار قانون‌گذاری و نظارت نقش‌آفرینی کنند، افزود: خوشبختانه سرمایه‌گذاری برای آموزش به شهروندان و کارکنان در زمینه گردشگری و میزبانی در مشهد وجود دارد، اما متاسفانه بودجه‌ای که برای این مسئله تصویب می‌شود آنگونه که بایسته و شایسته است در حوزه گردشگری هزینه نمی‌شود. بنابراین متولیان امر باید برای اشاعه فرهنگ میزبانی تحت عنوان «میزبانی ایرانی و اسلامی» گام‌های موثری بردارند.

این استاد گردشگری و هتلداری با بیان اینکه بخش دوم شامل سازوکار قانون‌گذاری و نظارت در تاسیسات گردشگری می‌شود، ادامه داد: باید در میان شهروندان مجموعه‌های تاسیساتی را ایجاد کنند که این تاسیسات قوانین و مقرراتی را در زمینه برخورد با متخلفین در هر کدام از بخش‌ها به خود اختصاص داده که بتوانند قانون را برای متخلفان فروشنده، رستوران و حتی شهروندانی که تخلف کردند، اجرا کند و در واقع مدافع حقوق گردشگران باشند و در هنگام سفر به آن‌ها اطمینان خاطر دهند.

فرهنگ میزبانی با سازوکار اجرایی تحقق پیدا می‌کند

وی تصریح کرد: بنابراین برای اینکه به گردشگران اطمینان خاطر دهیم و آن فرهنگ میزبانی را رعایت کنیم باید سازوکار و رکن اجرایی وجود داشته باشد تا در زمان برخورد گردشگران با مشکل بتوانند مراجعاتی داشته باشند و ما نیز با آموزش‌هایی که دریافت کردیم مهمان را تکریم و مشکل او را کاملا و یا تا حدودی مرتفع کنیم.

رحیمی‌خوش تاکید کرد: ممکن است گفته شود که نیروی انتظامی می‌تواند مشکلاتی که برای گردشگران به وجود می‌آید را حل کند، اما باید مطرح کرد که این موضوع باعث وحشت و نگرانی گردشگران می‌شود و این دلهره را دارند که به جای اینکه مشکل‌شان برطرف شود، مورد اتهام قرار گیرند و به این علت ترجیح می‌دهند که مشکل خود را برای نیروی انتظامی مطرح نکنند و با سازوکار دیگری حل شود. بنابراین فردی که به طور مستقیم در واحد عملیاتی و نظارتی با مهمان وارد تعامل شود بسیاری از مشکلات مرتفع می‌شود.

وی عنوان کرد: معدود کشورهایی در مشهد سفارت دارند و اگر گردشگری بخواهد از طریق سفارت مشکل خود را برطرف کند باید حتما به تهران برود که عملا این اقدام غیر ممکن است و در نهایت فرد نمی‌تواند مشکل خود را در سفارت به سرانجام برساند. بنابراین اگر سازمان یا دستگاهی غیر از نیروی انتظامی به وجود آید که در هنگام مشکلات، گردشگران را حمایت کند در واقع رضایت آن‌ها را جلب کرده است.

این کارشناس گردشگری در خصوص سازوکار ارزیابی و نظرسنجی، خاطرنشان کرد: اینکه بخش‌های مختلف اجرایی به خصوص میراث فرهنگی و شهرداری مشهد پرسش‌نامه‌هایی را در اختیار گردشگران و مهمانان قرار می‌دهند تا به خدمات ارائه شده آن‌ها امتیاز دهند و سپس آمار و ارقامی را مطرح می‌کنند که کاملا اشتباه است. به عقیده من بر اساس مدارک موجود باید گفت که این ارگان‌ها هیچ‌گونه نظرسنجی مستدل، منسجم و مدونی را بیان نمی‌کنند.

ما میدان تبلیغات بین‌المللی را خالی کردیم

وی ادامه داد: زمانی که فرانسه قصد دارد سازو کار نظرسنجی از گردشگران و مهمانان برای ارائه خدمات خود دریافت کند، آماری را مطرح می‌کند که میزان رضایت گردشگران از خدمات گوناگون مهمان نوازی در شهر پاریس حدود ۶۸.۵ درصد بوده است اما شهرداری مشهد در سال ۱۳۹۸ در ایام عید آمار می‌دهد؛ طبق نظرسنجی که از مهمانان ورودی و خروجی مشهد گرفته شده ما ۹۸.۹ درصد رضایت گردشگران را از خدمات مهمان‌نوازی به همراه داشتیم؛ اگر این آمار درست است پس چرا ما در جذب گردشگر در ایران و خصوصا در مشهد درجا می‌زنیم.

رحیمی‌خوش گفت: با توجه به اینکه آمار کشور فرانسه را سازمان جهانی جهانگردی مطرح کرده با رشد ۱۰ الی ۱۵ درصدی افزایش گردشگران به این کشور مواجه هستیم و شهر مشهد که آمار رضایت‌مندی بالایی هم نسبت به فرانسه دارد دائما درجا می‌زند و شاهد افزایش گردشگران به این شهر هم نیستیم. 

وی اضافه کرد: در سال ۹۵-۹۴ شهر مشهد میزبان ۷ الی ۸ میلیون گردشگر خارجی بود که در زمان خود اوج پذیرش گردشگر را داشته است، اما چرا به یکباره این میزان افول پیدا کرده و تعداد گردشگران داخلی و خارجی تا ۱۵ میلیون نفر کاهش یافته است. اکنون گردشگران خارجی که به مشهد سفر می‌کنند بین ۳ تا ۴ میلیون نفر هستند و این مورد یک ضعف بسیار بزرگ برای این شهر به شمار می‌رود. بنابراین آماری که میراث فرهنگی و شهرداری مشهد از میزان رضایت‌مندی گردشگران ارائه می‌دهند در آزمون‌های علمی قرار نگرفته و کاملا نادرست است. 

این استاد گردشگری و هتلداری خاطرنشان کرد: متولیان گردشگری در زمینه تبلیغات بین‌المللی برای مشهد ضعیف عمل کردند و اگر هم تبلیغات بین‌المللی مشاهده می‌کنیم تنها در سایت‌هایی است که هیچ ارتباطی با مشهد و دست‌اندرکاران این حوزه ندارد، بلکه سایت‌های خبری مستقلی هستند که در کشورهای گوناگون فعالیت می‌کنند که عموما تبلیغات منفی نشر می‌دهند.

دوم: دوباره آدرس غلط و آماری ساختگی:

با مشاهده ی خبر و عکس پربازدید اما تکراری انجماد آبشار اخلمد در اینترنت با آن قندیل های سفید و زیبایش، اول کمی شگفت زده شدیم، اما با دیدن پاراگراف آخر این خبر، واقعاً بهت زده و انگشت به دهان و مانند همان قندیل ها، همینطور مات و مبهوت ماندیم که خدا را شکر، این آبشار دوباره یخ زد و بهانه ای دست مسئولان محلی چناران داد تا دوباره سر زبان ها بیفتند، اما این بار با آدرسی غلط و آماری کیلویی و بلکه بالیوودی!

چطور می شود سالانه ٢٠ میلیون! گردشگر داخلی و خارجی برای دیدن آبشار اخلمد و آن منطقه مشرف شوند و به لسان طنز، ما خراسانی های ندید بدید این بمب خبری را نترکانیم؟! این یعنی چی؟ مگر می شود؟ مگر داریم؟!

آن قدر ندید بدید که از یک نمه برف، نگذشتیم و تیوب تراکتور بسته پشت پراید، چهار نفره سوار آن شدیم و دور از چشم پلیس، در اتوبان‌های مشهد مانور دادیم و اتفاقاً از این هنر اصلأ ناخطرناک خود فیلم و عکس هم گرفتیم و این تیوب را در یوتیوب و توییتر، ترند جهانی هم کردیم، به گونه ای که هم اکنون جزو پر بیننده ترین تصاویر روز دنیاست، بعد چطور می شود از ابر خبر و بمب خبری تشرف ۲۰ میلیون نفر به آبشار اخلمدمان به همین راحتی بگذریم؟! 

البته همین ابتدا بگوییم، این احتمال ضعیف هم وجود دارد که شاید اشتباه تایپی باشد، یعنی خبرنگار و تنظیم کننده محترم این خبر، به جای سالانه دو میلیون گردشگر، اشتباهی بیست میلیون! نفر را درج کرده که احتمال بعیدی است.

جراکه قاعدتاً انتشار اخبار، سیستمی بوده و از چند مجرای نظارتی می گذرد، خصوصا آن خان آخر که هیچ خبری را تا سردبیر ایسنای خراسان رضوی تأیید نکند، در خروجی خبرگزاری استانی قرار نمی گیرد و لذا بعید می دانیم این خطای فاحش از چشم آقای سردبیر هم افتاده باشد که اگر چنین باشد، منتظر درج اصلاحیه از سوی ایسنا هستیم. 

اما صرف نظر از این احتمال، باید گفت یا جناب آقای بخشدار، معنای میلیون را نمی دانند - خصوصاً رقم بالای ۲۰ میلیون را - و یا درباره ی پتانسیل و ظرفیت گردشگری آبشار اخلمد، در حد افسانه ی جومونگ و فیلم های هندی، غلوّ می کنند! 

و شاید هم در منطقه ی چناران و یا ورودی روستا و آبشار اخلمد، سامانه ی فناوریک یا سیستم نوینی برای شمارش گردشگران داخلی و زوار غیرایرانی نصب و مستقر کردند که اینقدر دقیق و مطمئن آمار داده می شود و ما از آن بی خبریم؟

از این جهت تعجب می کنیم که در خود همین مشهدش، یعنی بزرگترین کلان شهر مذهبی جهان از نظر وسعت، در جهان شهری که خاستگاه زیارت تشیع و قطب اول زائر و گردشگری دینی در جهان اسلام و در کشور است، عنقریب ۴۴ سال از پیروزی انقلاب می گذرد، اما هنوز هیچ سامانه ی فناوریک، سیستم شمارشگر و کلاً ابزار چهره شماری که بتواند آمار دقیقی از ورود و خروج زوار ایرانی و غیر ایرانی بدهد، وجود ندارد و به عبارت بهتر، همه ی آمارهای ارائه شده تخمینی و بلکه تخیلی است!

در گذشته و طی سال های متمادی، این چنین مرسوم بود که آمار گردشگران و زائران این خطه را ۲۵ میلیون داخلی و ۳ میلیون غیرایرانی می گفتند و از بس که گفتیم و تکرار هم کردیم، بالاخره باورمان شد و جا هم افتاد. 

هرچند تا قبل از سال های سیاه کرونایی هم، چند بار حضرات مسئولان شهری و استانی این آمارها را تا ۳۰ میلیون نفر هم داغ کردند - با این تفکیک که مثلاً ۲۵ میلیون زائر ایرانی داریم و ۵ میلیون! زائر غیر ایرانی - ولی تا این لحظه، هیچ مستند علمی و مدارک موثق و مبنای معتبری که صحت این آمارها را تأیید کند، از سوی هیچ ارگان و دستگاه و نهاد و پژوهشگاهی منتشر نشده است.

حال، مادامی که در مورد خود مشهد، این دومین کلان شهر مهم ایران، وضعیت آمارهای ورودی گردشگران این قدر بی مبنا، مبهم، غیر مستند و شناور است و حتی آمار ۲۵ میلیون زائر داخلی و خارجی سالانه اش در هاله ای از ابهام و تردید، از نظر عقلانی و حساب دو تا چهارتایی، چطور می توان پذیرفت سالانه ۲۰ میلیون نفر گردشگر به منطقه ی دورافتاده در دامنه‌های رشته‌کوه بینالود بروند که در ۸۰ کیلومتری شمال غرب مشهد، ۲۴ کیلومتری چناران و در دو کیلومتری روستای اخلمد واقع شده؟! اصلاً زیرساخت های روستایی آنجا کفاف این جمعیت میلیونی را می دهد؟! 

رشد آن هم ده هزار درصد؟! از ایسنا گلایه مندیم

بیایید همه واقع بین باشیم، به هر چیزی برابر قدر و اندازه و ظرفیت و پتانسیل اش بها بدهیم و منطقی هم فکر کنیم و حتی اشتباهات همدیگر را اصلاح کنیم. بر فرض که آقای بخشدار، دچار اشتباه اول یا همان سهو لسان شدند و به جای یک یا نهایتاً دو میلیون، عدد باورنکردنی ۲۰ میلیون را گفتند، اما آیا نباید از نخستین خبرگزاری غیردولتی کشور و منسوب به قشر فهیم دانشجویان ایران به همین اندازه توقع و انتظار داشت که جلوی اشتباه دوم یعنی آماردادن های کیلویی را با یک اقدام ساده بگیرد؟

آن هم نه با یک جست و جوی معمولی در اینترنت بلکه کافی بود به دو خبر مرتبط و منتشره ی قبلی خودشان در همین سامانه ی خبری ایسنا، مراجعه می کردند، آنجایی که یک بار مسئول اسبق بخشداری مرکزی چناران در دی ماه سال 1384، این رقم را 800 هزار نفر ذکر می کند و بعد دقیقاً خود همین آقا در شهریور سال بعد یعنی سال 1385، این رقم را به جای آن که قاعدتاً بیشترش کند، 600 هزار نفر کمتر آمار می دهد و می گوید 200 هزار نفر! در حالی که منطقی و عقلانی آن است که سال به سال بیشتر شود نه کمتر! 

حال چطور می شود طی این ۱۶ سال، رقم ۲۰۰ هزار نفر گردشگر با رشدی ده هزار درصدی!! بشود ۲۰ میلیون؟ مگر میزان اعتبارات دولتی و ظرفیت های مغفول و خاموش آن منطقه ی گردشگری، ده هزار درصد افزایش یافته که توقع داریم آمار بازدیدکنندگان هم به تبع آن، ده هزار درصد افزایش یابد؟

تبعات منفی این گونه آمار دادن های مسئولان چیست؟

کمترین اثر سوء این گونه آماردهی کیلویی و خالی بندانه، خصوصاً در زمینه ی صنعت مادر و پایه ی گردشگری آن هم در کلان شهری که اقتصاد و فرهنگ و به عبارت بهتر، همه چیزش وابسته و وامدار مقوله ی «زائر و زیارت» است، سلب اعتماد و اطمینان مردم اعم از مجاوران و زائران به مسئولان و اقوال آنها خواهد بود، به گونه ای که حتی زمان ارائه ی آمارهای صحیح، افکار عمومی آن ها را نخواهند پذیرفت و حکایت کهن «چوپان دروغگو» دوباره تکرار خواهد شد! 

آنچه قابل اندازه گیری باشد، مدیریت می شود!

و سخن آخر، همان کلیدواژه ای که بارها گوشزد کردیم: امروزه دانشمندان علم مدیریت معتقدند: «هرآن چه که قابل اندازه گیری باشد، مدیریت می شود ولاغیر!»... از این رو همه بپذیریم مادامی که اساساً نمی دانیم آمار واقعی زوار ایرانی و غیرایرانی رضوی چگونه است، چطور می توانیم آن را مدیریت کنیم و یا برایش برنامه ریزی کنیم؟ خاصه در کلان شهری که منتسب به عالم آل محمد(ص) و شهر امام دانایی ها و پیشوای مهربانی هاست!... حاشا و کلاّ... 

و اما اصل خبر

بخشدار مرکزی چناران: آبشار اخلمد منجمد شد

بخشدار مرکزی چناران از منجمد شدن آبشار اخلمد در این شهرستان به دلیل سرمای شدید خبر داد.

رضا داروغه در گفت‌وگو با ایسنا گفت: روز گذشته سرمای شدید و برودت هوا سبب یخ زدن آبشار و رودخانه اخلمد در این شهرستان شد.

وی اظهار کرد: آبشار اخلمد یکی از زیبایی‌های طبیعت در روستای اخلمد  چناران است که به دلیل کوهستانی بودن در تمام فصول دارای آب و هوای بسیار مطلوبی است.

بخشدار مرکزی چناران افزود: آبشار اخلمد از دو آبشار بلند کنار هم تشکیل شده‌ که هر کدام بالای ۴۰ متر ارتفاع دارند و به دلیل سرمای شدید هر دو آبشار منجمد شده‌اند.

داروغه با اشاره به سرمای شدید و برودت هوا در منطقه کوهستانی اخلمد، بیان کرد: آب رودخانه اخلمد از ابتدای مسیر به ویژه در محل آبشارهای زیبای این رودخانه یخ زده و جلوه بسیار زیبا و باشکوهی از عظمت خدادادی طبیعت بهشت خراسان را به تصویر کشیده است.

وی مطرح کرد: سالانه ٢٠ میلیون! گردشگر داخلی و خارجی برای دیدن فضای بکر، زیبا و مفرح این رودخانه از این مسیر بازدید و در این منطقه ییلاقی اتراق می‌کنند.

آبشار اخلمد از آبشارهای استان خراسان رضوی، شمال شرقی ایران در شهرستان چناران و در ۸۰ کیلومتری شمال غرب مشهد و ۲۴ کیلومتری چناران در دامنه‌های رشته‌کوه بینالود و در دو کیلومتری روستای اخلمد قرار دارد.

>>> گزارش تصویری از انجماد آبشار اخلمد ...

و کلام آخر

هیچ گاه فراموش نمی کنیم قصه ی دراز آماردهی غیر علمی و بزرگ نمایی غیر مستند برخی از مسئولان مان از شمار سالانه ی زوار غیرایرانی مشهد ضیوف الرضا را... 

پس از پیروزی انقلاب، در دهه ی اول، یک و نیم میلیون خوش بینانه را باب کردند؛ بعد در دهه ی دوم، دو میلیون منصفانه را داغ کردند و النهایه در دهه ی سوم - با اندکی اضافات - سه میلیون جانانه را چاق کردند و چون سال های مدید همین عدد به خورد ملت قدیم و دولت قویم داده شد و هی مکرراً تَکرار هم گردید، بالاخره همه باورمان شد و دیگر جا افتاد که ... بسیار خوب... سه میلیون و دیگر خیرش را ببینیم... و لذا همه پذیرفتیم و صلواتش را هم به نیت ختم قائله فرستادیم! 

جالب توجه آن که حتی طی دو - سه سال سیاه کرونایی هم، این آمار سه میلیونی را ذره ای کم نکردیم، یعنی دلمان نیامد و اصلاً به رویمان هم نیاوردیم که از آمار، میلیونی کم شده است.

اما عجیب نیست که سال به سال، از آمار کشورها و شهرهای مقصد پروازی مان کاسته شده و شهرهای معتنابهی هم اضافه نشدند؛ نه قطار برقی تهران مشهد راه افتاده و نه اتفاق خاص دیگری رخ داده، بعد در کمال تعجب می بینیم همین رسانه های از حساب و کتاب بی خبر، یهویی دو بقچه ی پنج! و اخیراً هم هفت میلیون!! نفری زیر بغل مان داده اند!

و تلخ تر و عجیب تر از همه، این است که یک خبرنگاری که هم کمی شجاع باشد و هم کمی ریاضی اش خوب، نمی کند از این آقای مسئول بپرسد که حضرت آقا... اولاً مستند این آمارهای کیلویی تان کجاست؟ هفت میلیون؟! مگر می شود؟ مگر داریم؟ 

و ثانیاً اگر این رقم را تقسیم بر ۳۶۵ روز سال کنیم، باید روزی بیشتر از ۱۹ هزار نفر، زائر غیرایرانی وارد مشهد و حرم امام رضا(ع) شوند، در حالی که سرجمع آمار فرودگاه، ایستگاه راه آهن، ترمینال اتوبوسرانی و درصدی هم حتی خودروهای سواری، فاصله ی بسیار زیادی با این عدد و رقم نجومی دارد.

مضافاً با یک گردش نیم ساعته در کل صحن ها و رواق ها حتی در اوقات نماز، هزار نفر زائر غیر ایرانی هم نمی بینیم تا چه برسد به ۱۹ هزار نفر! (در دیزی باز است، حیای گربه کجاست؟) 

و کلام آخر در این بحث، یحتمل یکی از مهمترین انگیزه های مسئولانی که در آتش این زاد و ولدهای نجومی آمارهای زوار داخلی و غیرایرانی می دمند، آن است که به گمان غلط خود، می خواهند با این بزرگنمایی آمارها، هم خوشایند مسئولین رده بالا را فراهم کنند - چراکه حمل بر تقید مذهبی بیشتر مردم می‌شود - و هم این که توجه دولتمردان را در جهت کسب بودجه ی بیشتر برای زائر و زیارت جذب نمایند و این یعنی «برای اصلاح ابروی زیارت، چشم اش را کور می کنند.»

درود و بدرود...